Knieperties en oliebollen

Ondanks dat we dit jaar met z'n tweeën zijn, Harrie in de nachtdienst zit, we het oudejaar bij vrienden uitzitten, nog koekjes over hebben van de kerst en eigenlijk al te veel lekkers hebben gehad kan ik het toch niet laten: zonet heb ik beslag gemaakt voor Knieperties en oliebollen.

Oliebollen is natuurlijk een nationaal bekend verhaal. Knieperties niet: deze traditie beperkt zich tot het noorden en het oosten van het land, het Saksische deel zullen we maar zeggen.
Het oudst geschreven recept stamt uit 1767 en komt uit Norg. De ingrediënten die toen gebruikt werden leveren een baksel op dat mijlenver afstaat van het lichte, luxe Kniepertie dat wij kennen. Roggemeel, weitemeel ( boekweit), honing, donkere stroop en bruine suiker, boter en gemalen anijs vormden toen samen het deeg. Toevoeging van anijs verraadt gelijk iets van de gedachten achter dit traditionele baksel. Het is een van de kruiden waaraan magische krachten werden toegedicht, die de boze machten op een afstand zouden houden.
Uit bovenstaande ingrediënten kun je ook afleiden dat het hier om een deeg gaat waarvan balletjes werden gevormd die tussen twee ijzers plat geknepen werden en in/ boven het uur gaar gebakken. Nog steeds zijn er verschillen tussen de recepten en werkwijze in de verschillende delen van Groningen, Drenthe en Salland/Twente: zo worden er in midden Drenthe Knieperties gemaakt van deeg balletjes, terwijl in Zuid-west Drenthe dik-vloeibaar beslag wordt gebruikt. Ook binnen deze subregio's verschillen de recepten nog weer van dorp tot dorp en kennen families eigen variaties hierop. Recepten worden van moeder op dochter doorgegeven. Ik gebruik altijd het recept van mijn oma. Dit recept is representatief voor Zuid-west Drenthe. Het wordt als volgt gemaakt:
smelt 200 gram boter en klop hier 2 eieren door. Meng hier vervolgens 400 gram suiker en twee zakjes vanillesuiker door. Dit weer goed mengen met 1 pond ( 500 gr) bloem en met lauw water verdunnen tot het dik vloeibaar is. Dit enkele uren laten staan. Het dikt nog wat in door het staan, dus voor je gaat bakken controleren en op dikte brengen met water. Nooit melk gebruiken! Hierdoor gaat het beslag plakken en krijg je geen knapperige Knieperties, maar wel een smeerboel en een hoop frustratie.

Het bakken gebeurt in een Kniepertiesiezer (Knijpertjes ijzer): je schept een dessertlepel beslag in het ijzer knijpt het dicht en wacht tot er geen stoom meer af komt. Het resultaat een dun wafeltje. Dit kun je als het net uit het ijzer komt nog oprollen als je wilt. Hierdoor ontstaan de zgn. nieuwjaarsrolletjes. Deze symboliseren het nieuwe, nog "opgerolde" jaar; alles ligt nog verborgen. Het platte Kniepertie staat voor het al verstreken, uitgerolde jaar; je kunt het hele jaar overzien.
Hoe je ze ook maakt en eet: eet smakelijk!